تصویب و اجرای طرح انواع ارز دولتی گامی مهم از سوی دولت برای حمایت هم زمان از مردم مصرف کننده، صاحبان صنایع، مشاغل و بازرگانان بوده است. طبق این طرح زیر نظر دولت ارزی ارزان‌تر از ارز آزاد به بازرگانان اختصاص داده می‌شود تا آن ها به کمک آن کالاهای اساسی کشور را ارزان‌تر و گسترده‌تر وارد بازار کنند. این ارزها که با نام‌های مختلفی مانند ارز نیمایی، ارز دولتی و ارز توافقی شناخته می‌شوند تنها به واجدین شرایط تعلق می‌گیرند. بخشی از امتیازات ارز دولتی برای واردات کود و سموم مورد نیاز در کشاورزی اختصاص یافته بود که در سال جاری با توجه به قوانین جدید این امتیازات لغو شده است. در ادامه متن به توضیحات بیشتر در خصوص تغییرات اعمال شده در این زمینه می‌پردازیم و سامانه سناریت را به شما معرفی می‌کنیم.
چرایی محبوبیت ارز دولتی؟
دولت طی اقدامی اساسی نمونه ارزهای ویژه که صاحب امتیاز هستند را برای انجام معاملات مختلف معرفی کرده و سپس عرضه کرد. این ارزها بر اساس ویژگی‌های خود به دسته خاصی از معاملات اختصاص یافته‌اند. البته دولت در کنار دسته بندی ارزهای ویژه خود کالاهای وارداتی را به دو دسته کلی کالاهای اساسی و کالاهای غیر ضروری تقسیم کرد. در جریان این تقسیم، معاملات بین‌المللی بر سر کالاهای اساسی، واجد شرایط دریافت ارزهای ویژه شدند. این تقسیم بندی‌ها در ادامه ریزتر شد.
بدین شکل که کالاهای اساسی بر اساس اولویت و ضرورت سطح بندی شدند و از آن طرف ارزهای ویژه نیز از نظر قیمت طبقه بندی شدند در این طبقه بندی ارزان‌ترین ارز، ارز دولتی یا ارز ۴۲۰۰ ای نام گرفت که تنها برای کالاهای اساسی سطح ۱ تا ۳ مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعد از ارز دولتی، ارز نیمایی که به نسبت گران‌تر از ارز دولتی است اما همچنان از ارز آزاد ارزان‌تر است، مخصوص استفاده در معاملات کالاهای اساسی سطوح بالاتر قرار گرفت. بعد از ارز نیمایی نیز ارزهای دیگری موجود هستند که از ارز آزاد ارزان‌ترند. این ارزهای ویژه در سامانه‌های مخصوصی مانند سامانه نیما خرید و فروش می‌شوند اما در نهایت شما می‌توانید اطلاعات مربوط به تمامی ارزهای کشور و فعالیت‌های مربوط به سفارش و اطلاعات نوسان قیمت آن‌ها را در سامانه سناریت مشاهده و دنبال کنید.
انتقال نوسان از بازار ارز به سطوح کالاها
همان طور که پیش‌تر گفتیم کالاهای اساسی از نظر ضرورت اولویت بندی شدند و سپس بر اساس این اولویت بندی برای معاملات آن‌ها ارزهای ویژه در نظر گرفته شده است. انواع سموم و کودهایی که در کشاورزی استفاده می‌شوند نیز نمونه کالاهای اساسی شناخته می‌شوند. تا چندی پیش این کالاها از ضروری‌ترین‌ها شناخته می‌شدند و به بازرگانانی که قصد واردات آن را داشتند ارز دولتی ۴۲۰۰ ای تعلق می‌گرفت. از این رو قیمت تمام شده کود و سموم برای کشاورز به صرفه و نسبتاً مناسب بود.
اما نکته‌ای در این میان وجود دارد و آن این است که همواره بر اساس شرایط کشور و یا سیاست‌ها لیست اولویت بندی کالاهای اساسی تغییر پیدا می‌کند و در جریان یکی از همین تغییرات جایگاه کودها و سموم کشاورزی در این لیست تنزل پیدا کرد به قدری که دیگر برای معاملات مربوط به آن ارز نیمایی جایگزین ارز دولتی شده است. اگر چه ارز نیمایی ارزان‌تر از ارز آزاد است اما تفاوت قیمت فاحشی با ارز دولتی دارد که همین تبعات زیادی به همراه داشته است.
فجایع جانشینی ارز نیمایی به جای ارز دولتی برای خرید کود کشاورزی
وقتی که کودها و سموم کشاورزی جایگاه خود به نام کالای ضروری را از دست دادند و دیگر نتوانستند برای وارد کنندگان خود ارز دولتی به همراه بیاورند، بازار شاهد افزایش قیمت ۵۰۰% این محصولات شد. واردات جدید با ارز نیمایی باعث شد تا قیمت تمام شده افزایش چشمگیری داشته باشد و عده کثیری از کشاورزان توانایی خرید و تهیه این ملزومات را نداشته باشند از این رو انتظار می‌رود که محصولات تحت کشت هم، به شدت کاهش داشته باشد و هم به علت عدم کود رسانی و سم پاشی مناسب از کیفیت خوبی برخوردار نباشند. ایجاد این تغییر می‌تواند صنعت غذایی کشور را با خطرات جدی‌ای روبه رو کند.
سناریت زادگاه قیمت‌ها
این روزها همه چیز به نوعی تحت تأثیر قیمت ارز است. جالب است بدانید که قیمت ارز توسط سناریت تعیین و اعلام می‌شود. البته این یکی از بسیار کارهایی است که این سامانه انجام می‌دهد. روند قیمت گذاری بدین شکل است که همه صرافی‌های کشور که عضو این سامانه هستند در ساعات خاصی از روز به شکل آنلاین در سناریت قیمت ارز را اعلام می‌کنند، سپس از مجموع این قیمت‌ها میانگین گرفته شده و این میانگین به عنوان قیمت نهایی ارز اعلام می‌شود. تمامی معاملات ارزی کشور در سامانه سناریت ثبت و پیگیری می‌شوند.
جمع بندی
با اختصاص یافتن ارز نیمایی به جای ارز دولتی به واردات کودها و سموم کشاورزی، بازار شاهد افزایش قیمت ناگهانی این محصولات بوده است. تبعات این افزایش قیمت می‌تواند بسیار گسترده و هولناک باشد. در صورتی که حمایت های لازم از کشاورزان صورت نگیرد و یا مجدداً این محصولات در اقلام کالاهای اساسی ضروری قرار نگیرند ما شاهد آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی جبران ناپذیری خواهیم بود. ارزهای دولتی در جهت کاهش قیمت محصولات اساسی پدید آمده‌اند و با وجود داشتن سامانه‌های معاملاتی مخصوص خود، همچنان در سناریت ثبت می‌شوند.
