امروزه افراد و شرکت های مختلف برای خرید و فروش کالا، واردات، صادرات و مصارف گوناگون دیگر نیاز به ارز پیدا می کنند. ارزها در بازار به چهار دسته مهم تقسیم می شوند. ارز آزاد، ارز صرافی، ارز نیمایی و ارز دولتی انواع ارزها می باشند. ارز آزاد به ارزی گفته می شود که بیشترین قیمت را دارد و تعیین کنندگان قیمت آن صرافی ها و دلالان می باشند. ارز صرافی نیز قیمتش کمی کمتر از ارز آزاد است که قیمت اعلامی از سامانه سنا است. ارز نیمایی نیز قیمتی است که از سامانه نیما اعلام می شود. ارز نیمایی به اشخاصی تعلق می گیرد که در سامانه تجارت ثبت نام کرده و برای وارد کردن کالای خود قیمت پیشنهادی از سوی صرافی های موجود در سامانه نیما دریافت می کند. ارز دولتی اما ارزی است که برای خرید کالاهای اساسی کشور استفاده می شود. قیمت ارز دولتی در مرکز مبادلات ارزی ارائه می شود و کمترین قیمت ارز را به خود اختصاص می دهد.
ارز دولتی چیست و به چه کالاهایی تعلق می گیرد؟
ارز دولتی یا ارز مبادله ای در مقابل مفهوم ارز آزاد قرار می گیرد. ارز مبادله ای یا دولتی را مرکز مبادلات ارزی تعیین می کند تا کالاهای اساسی مردم با قیمت های پایین تر وارد بازار شود و فشار اقتصادی کمتری به مردم وارد آید. کالاهای وارداتی به چند بخش تقسیم می شوند که برخی از آن ها کالاهای اساسی و برخی دیگر کالاهای لوکس نامیده می شوند. به کالاهای لوکس ارز دولتی یا مبادله ای تعلق نمی گیرد.
کالاهای اساسی که با ارز دولتی خریداری می شوند
در ابتدای سال ۹۷ دولت ارز را دو نرخی اعلام کرد. یک نرخ نرخ ارز آزاد بود و نرخ دیگر مخصوص خرید کالاهای اساسی بود. ابتدا که این نرخ اعلام شد دولت اعلام کرد که برای واردات و صادرات تمامی کالاها می توان نرخ دولتی را استفاده کرد اما بعدا اعلام شد که این نرخ مخصوص فقط کالاهای اساسی می باشد. کالاهای اساسی کشور در حال حاضر محدود به ۷ قلم اصلی جو، گندم، ذرت، روغن خام، دارو، تجهیزات پزشکی و انواع دانه های روغنی مثل سویا می باشند.
ارز نیمایی و موارد استفاده از آن
در اردیبهشت ۹۷ سامانه ای به نام سامانه نیما که حروف اختصارس نظام یکپارچه معاملات ارزی است راه اندازی شد. این سامانه به این جهت راه اندازی شد تا واردکنندگان و صادرکنندگان در یک محیطی امن ارز خود را خرید و فروش کنند. در ابتدای سال ۹۷ گروه کالاهای اساسی ۱۰ بخش بودند که بعدا تصمیم بر آن شد که کالاهای اساسی ۷ قلم اصلی باشند و مابقی این کالاها در اولویت دوم قرار بگیرند. به این کالاها که در اولویت بندی دوم قرار گرفته اند ارز نیمایی تعلق می گیرد.
برای تعیین ارز نیمایی واردکنندگان زمانی که درخواست تامین ارز برای واردات کالا را در سامانه تجارت ثبت نمایند. این درخواست به سامانه نیما ارسال می شود و صرافی ها و صادر کنندگان قیمت پیشنهادی خود را به واردکنندگان می دهند. این روش خرید را خرید با ارز نیمایی می گویند. ارز نیمایی از ارز دولتی گرانتر است ولی کمتر از قیمت آزاد ارز می باشد و معمولا وارد کنندگان بسیاری تمایل به استفاده از این ارز دارند. به همین جهت ارز نیمایی نیز فقط به کالاهای به خصوصی تعلق می گیرد.
کالاهایی که با ارز نیمایی خریداری می شوند
از اغاز فعالیت سامانه نیما تا به حال کالاها و موارد خدماتی بسیاری با نرخ ارز نیمایی وارد کشور شده است.کالاهایی که با استفاده از ارز نیمایی و از طریق سامانه نیما خریداری شده اند عبارتند از:
- محصولات برقی، الکترونیکی و مخابراتی،
- ماشین آلات و تجهیزات و قطعات خودروسازان
- واردات لاستیک، پلاستیک
- مواد و محصولات شیمیایی و سلولزی
- تجهیزات حمل و نقل
- صنایع معدنی و کشاورزی
- محصولات غذایی، آشامیدنی و دخانی
- پتروشیمی و گاز مایع
- محصولات فلزی و لوازم خانگی
- نساجی، چرم و پوشاک
تفاوت های اساسی ارز دولتی و نیمایی
شما می دانید که نرخ ارز دولتی بسیار پایین تر از نرخ ارز آزاد است و استفاده از این نرخ برای خرید همه کالاها می تواند به بودجه دولت صدمه جدی وارد کند. دولت برای کاهش قیمت کالاهای اساسی مورد استفاده مردم از نرخ دولتی برای ارز استفاده می کند که این نرخ را خود دولت تعیین می کند. کالاهایی که با این ارز خریداری می شوند کالاهای اساسی و ضروری برای مردم کشور است. از آنجا که نرخ آزاد ارز بسیار زیاد است و این امر می تواند برای واردات انواع کالاها به واردکنندگان و به تبع آن به مردم کشور فشار زیادی آورد. به همین جهت دولت به فکر راه اندازی سامانه جامعه ای افتاد تا واردکنندگان از طریق ارتباط مستقیم با صادرکنندگان و صرافی ها نرخ پایین تری از ارز را برای خرید کالاهای خود استفاده کنند. نرخ ارز نیمایی توسط سامانه نیما اعلام می شود و واردکنندگان میتوانند با ثبت درخواست از این ارز برای خرید کالاهایشان استفاده کنند.
جمع بندی
در کشور ارز به قیمت های متفاوتی ارائه می گردد. ارز دولتی و ارز نیمایی قیمت های پایین تری نسبت به ارز آزاد دارند. ارز آزاد نیز خود دو نوع است؛ یک نرخ آن که توسط دلالان و صرافی ها اعلام می شود که بالاترین قیمت ارز است و به آن ارز آزاد می گویند و دیگری نرخی است که توسط سامانه سنا بر اساس میانگینی از قیمت های اعلامی صرافی ها موجود در سامانه، اعلام می شود و به آن ارز صرافی می گویند. ارز نیمایی نیز به ارزی گفته می شود که توسط سامانه نیما اعلام می شود و این ارز جهت واردات کالا به واردکنندگان داده می شود. اما در این بین کالاهایی وجود دارد که کالاهای اساسی مردم به حساب می آیند و چنانچه با نرخ ارز آزاد وارد کشور شوند فشار زیادی به مردم وارد می آید. این کالاهای اساسی با استفاده از ارز دولتی که نرخ آن در مرکز مبادلات ارزی تعیین می گردد، خریداری شده و وارد کشور می شوند.
